بسم ا. الرحمن الرحیم
در مسیر حب اهل بیت قرارگرفتن هر چند موجب خرسندی و خوشحالی پیروان این بزرگواران است اما باید توجه داشتوظایف و تکالیفی را نیز بر عهده انسان قرار می دهد. محاسبه و بررسی مرتب و به موقعاعمال در هر شبانه روز، تأکید و توصیه دین و تکلیف اساسی در رهرویی ماست.
وقتی هر شب و یا هر روز درساعتی مشخص به حسابرسی خود می پردازیم؛ در واقع آنچه باید و نباید انجام می گرفتهو آنچه ناقص مانده و یا بالعکس کامل و درست انجام شده را بازبینی می کنیم و موردسنجش قرار می دهیم و درست در همین مواقع است که اگر خواسته یا ناخواسته حق الناسایجاد کردیم، متوجه می شویم و آن را به دست فراموشی نمی سپاریم. در محاسبه اعمالخوب است اگر دِین و بدهکاری و یا ترش رویی و تلخ زبانی کردیم را یادداشت کنیم و درصدد جبران برآییم.
این که توصیه اکید برحسابرسی اعمال شده، قدرت ذهن را در تشخیص درست یا نادرست بالا برده و به ما امکانمی دهد تا چنانچه اشتباه و لغزشی کردیم، در اولین فرصت به جبران آن بپردازیم و دراثر غفلت کوله بار خویش را سرشار از منفی ها نکنیم.
مغز ما در دوره کنونی نسبتبه گذشته تنبل تر شده است، هرچند امکانات و شرایط ایده آل تر و بهتر شده اما فرصتانسان ها به سبب گرفتاری و زندگی های ماشینی امروزه کوتاه تر شده است، بنابراین بایدبرای خود زمانی اختصاص داد و به حساب خود رسیدگی کرد. مطابق با فرمایش آقا رسول ا.(ص) به حساب خود برسیم قبل از آن که به حسابمان رسیدگی شود. نگذاریم فرصت باقیمانده از عمرمان بگذرد و حسابمان را در سرایی محاسبه کنند که دیگر فرصتی برای بازگشتو جبران نیست.
امامان و معصومین (س) مابزرگوارانی بودند که علیرغم وظیفه ای که در راهنمایی مردم بر عهده داشتند خوداولین عامل بر اوامر الهی بودند، پس الگویی بهتر و کامل تر از آنان نمی توان یافت.امامان ما بنا بر مقتضیات زمانی که در آن می زیستند روش و شیوه ای را در راهنماییانسان ها به کار می گرفتند اما در نهایت همگی هدف مشترکِ هدایت و سعادت بشر را درنظر داشتند. بنابراین نمی توان موردی را یافت که در آن ائمه، انسان ها را راهنمایینکرده باشند و از خود الگویی صحیح ارائه نداده باشند.
محاسبه اعمال مبحثی است که همانندبسیاری مباحث دیگر در سخن بسیار زیبا و کاربردی به نظر می آید و همگی شوق انجام آنرا دارند اما در عمل تحت تأثیر روزمرگی ها، یا به دست فراموشی سپرده می شوند و یاصادقانه مورد بررسی قرار نمی گیرند.
روز حساب، روزی است که اعمالانسان هر چند به اندازه ذره ای باشد از مقابل چشمانش عبور می کند و مورد حسابرسیقرار می گیرد. وای بر ما اگر آن روز بار حق الناس بر عهده داشته باشیم؛ آن وقت استکه هر قدر هم توشه ی نیک و مثبت داشته باشیم به جبران منفی ها و حق الناس ها حبطمی شود و فریاد وَاحَسرَتا از نهاد هر فردی بر می خیزد که کاش در دنیا برحق الناس های خود بیدار و آگاه بودم و به رفع آن می پرداختم.
حسابرسی دائم اعمال، ذهن ومغز ما را به گونه ای جهت می دهد که کمتر اشتباه کنیم، خصوصاً این که یک اشتباه راچند مرتبه تکرار نکنیم و از فواید حسابرسی دائم این است که فرد، به قدری هوشیار ودقیق می شود که هر حق الناس عمدی یا سهوی را به سرعت تشخیص می دهد و فوراً بهجبران آن می پردازد.
گاهی ما ناخواسته در معرض حقالناس ها قرار می گیریم. بدین گونه که ناخواسته صحبتی را می شنویم و یا صحنه وتصویری را مشاهده می کنیم که نیت وخواستمان نه گوش فرا دادن بوده و نه مشاهده و کنجکاوی اما می بینیم و می شنویم وبدتر از آن به خود اجازه قضاوت و حکم صادر کردن می دهیم؛ در حالی که بنا بر وظیفهرهروی می توانستیم ببینیم و نبینیم و بشنویم و نشنویم. مگر نه این که مولای ما درجنگی می توانست سر از تن عمروعاص ملعون جدا کند اما عمروعاص با نیرنگ تمام، آنچهبر تن داشت از خود جدا کرد تا مولا از دیدن او چشم بپوشد و نتواند سر از تنش جداکند.
متأسفانه بسیاری از حق الناسهای ما زائیده ی ساده انگاری ماست. به طور مثال تصور می کنیم حق الناس تنها برایکسی ایجاد می شود که غیبت می کند و چنانچه ما شنونده ی غیبت باشیم هیچ گناهی مرتکبنمی شویم. غافل هستیم از این که گاهی در آنچه می شنویم مسئولیتی بر عهده مان میآید. مثلاً در عبور از کنار افرادی می شنویم که امری ناپسند همچون ی قرار است،صورت بگیرد؛ آن وقت است که مسئولیت داریم تا حد توان مانع انجام این کار شویم امااگر کاری نکردیم و به راحتی گذشتیم، در جرم و گناه انجام شده شریک خواهیم بود. امرو نهی کردن هیچ گاه با بدزبانی و ترش رویی به نتیجه مطلوب نرسیده است اما کافی استکمی مهر و محبت را چاشنی امر و نهی کنیم، آن گاه خواهیم دید که افراد با میل ورغبت به آنچه شنیده اند، جامه عمل می پوشانند.
این که پیامبر ما پیامبر حُسنخلق و مهربانی نامیده شده اند به سبب اثرگذاری حُسن خلق در دعوت انسان ها به خیر ونیکی هاست. برای خود احترام قائل باشیم و از فرصت حیات در رسیدگی به عملکردهای خودبهره ببریم. دقایقی را به خود و به اعمال خود اختصاص دادن برابر است با جلوگیری ازساعت ها گرفتاری، رنج و سختی که در اثر حق الناس ها بر ما هویدا می شود.
در رفع حق الناس ها دقیق،شجاع و مهربان باشیم. برای پیش گیری از ایجاد حق الناس از خانه و خانواده ی خودآغاز کنیم و مراقب اعمال، رفتار و گفتار خود باشیم. در حق و حقوقی که برای انسان هاتعریف شده است، باید توجه کنیم انسان ها حقی متقابل به یکدیگر دارند. به طور مثالدر مقابل والدین حق اولاد وجود دارد یعنی همان گونه که هر فردی موظف به رعایت احترامو ادب نسبت به والدینش است، والدین نیز نسبت به او وظیفه دارند تا به خوبی،مهربانی و ادب با او رفتار کنند.
همیشه گفتیم خداوند ارحمراحمین است. ممکن نیست ما درصدد رفع حق الناسی برآییم و خداوند با فضل و کرمش بهیاری ما نیاید اما دقت کنیم این بدان معنی نیست که تنها به لطف خدا بسنده کنیم وخود اقدامی نکنیم. حق الناس ما در هر شکلش مادی یا معنوی در گام اول نیت آگاهانه وشجاعانه ی ما را می طلبد و سپس کرم الهی در یاری ما. پس اگر باید مبلغی بپردازیم ویا حلالیتی بطلبیم، لازم است اقدام مربوطه را انجام دهیم.
گاهی نیز ما صادقانه خواهانجبران حق الناسی که بر عهده داریم، می شویم اما امکان آن را نداریم، این جاست کهخداوند خود عهده دار رفع حق الناس ما می شود. همیشه و همواره در محضر خدا هستیم،اوست که ناظر و آگاه بر تک تک عمل، سخن و نیات ماست. بیش ترین حق الناس های ما ازخانواده ایجاد می شود. باید بدانیم در خانه و نزد خانواده از ارتکاب حق الناس مصوننیستیم. اهمیت رفع حق الناس ها تا جائیست که اگر ممکن بود با سفر کردگان به دیارباقی ارتباط داشت و از آنان سؤال کرد، همگی درخواست می کردند که اندکی فرصت مییافتند تا به این دنیا بازگردند و به جبران حق الناس ها بپردازند.
قضاوت کردن عملی است کهعلاوه بر بار سنگین گناه برای ما حق الناس نیز به بار می آورد. به همین دلیل استکه آقا امیرالمؤمنین (ع) هرگز در قضاوت کردن عجله نمی کردند و به خود فرصت میدادند. متأسفانه بسیاری از ما بالعکس مولایمان عجولانه تصمیم می گیریم و عجولانهقضاوت می کنیم. عجولانه حکم صادر می کنیم و عجولانه می بخشیم.
در مقابل ظلم و بدی که افرادبه ما کردند، قدری صبور باشیم تا به یقین برسیم، سپس حکم صادر کنیم و عکس العملنشان دهیم. چنانچه به عصبانیت های لحظه ای خود کنترل پیدا کنیم و اندکی صبر در خودآرامش ایجاد کنیم. مرتکب گناهِ قضاوت نمی شویم و بر حسب احساسات زودگذر تصمیم نمی گیریمو حکم صادر نمی کنیم. اگر قادر بودیم بر چنین رفتارهایی می توانیم نام خود را شیعهو رهرو مولا بنامیم. مبادا در حضور همه ظلم دیگری را ببخشیم اما در خلوت خودبخششمان را پس بگیریم؛ بدین گونه ریا کردیم و به خود و دیگری دروغ گفتیم.
مراقب باشیم وقتی ایمان وعهد و پیمانمان را پس از دیدن معجزه ای قوت بخشیدیم اما پس از مدتی عهدشکنی کردیمگناهی به مراتب بالاتر از فردی که معجزه ندیده مرتکب شدیم. واضح و بدیهی است،امتحانی که از فرد کم سواد گرفته می شود با امتحانی که از فرد با سواد و تحصیلکرده گرفته می شود، متفاوت است. در پیشگاه الهی نیز چنین است، امتحان الهی که درافراد بر حسب ایمانشان گرفته می شود، متفاوت است.
هر روزی که انسان توانست بریک خشم خود غلبه کند و یا بر بدخُلقی و قضاوت عجولانه چیره شود، روز پیروزی او دربرابر نفس سرکش اوست، پس باید آن روز را شاکر و شاد بود. همین قدم های کوچک در جهترشد و تعالی درونی است که انسان را متحول و از افتادن در دام شیطان دور می کند.
عمل و رفتار انسان ها پس ازتولد حقیقی شان و پیش از مرگ واقعی شان می تواند بارها و بارها سبب تولد و یامرگشان باشد. چه بسیار محبت ها، بخشش ها و گذشت هایی که تحول درونی را سبب می شودو انسان را متولد می کند و چه بسیار خصلت های ناروا و ناپسندی که انسانیت را میمیراند پیش از آن که انسان به مرگ واقعی خود برسد.
بندگی کردن در عین حال کهبسیار سخت است، بسیار راحت و زیباست؛ چرا که حامی ما خدایی است بسیار مهربان وبسیار بخشنده است؛ خدایی که نعمت پیامبر رحمت و حیدر کرار و باب الحوائج را بر ماارزانی داشت. امید که به حرمت این بزرگواران نور امید و تقوا در جان تک تک مابتابد و ما را به مقام رستگاری نزدیک و نزدیک تر گرداند. والسلام.
درباره این سایت